haratiya Darshanar Porichay (Fundamentals of Indian Philosophy) by Khogendra Chutia, Debojani Siring, and Nobo Kumar Saikia is an essential textbook for BA 2nd Semester Philosophy (Minor) students, prepared as per the FYUGP NEP syllabus followed by Dibrugarh University and various other Indian universities.
Published by Mahaveer Publications, this book offers a comprehensive introduction to the rich tradition of Indian philosophical thought, covering key concepts, schools of philosophy, and their relevance in contemporary times. It is designed to build a strong conceptual foundation for students pursuing philosophy as part of their undergraduate studies.
An ideal resource for academic success and deeper understanding of Indian philosophical systems.Course Contant In English - 

Unit I: Introduction to Indian Philosophy (Marks 20)

1. Nature and Characteristics of Indian Philosophy

Unit II: Vedic Philosophy (Marks 20)

1. Philosophy of the Vedas

Unit III: Non-Vedic Schools (Marks 20)

1. Cārvāka Philosophy Course Contant In Assamese-

প্ৰথম অধ্যায়: দৰ্শন কি?

দৰ্শনৰ অৰ্থ আৰু ধাৰণা (Meaning and Concept of Philosophy)

দৰ্শন শব্দৰ ব্যুৎপত্তি:

• সংস্কৃত "দৃশ্" ধাতুৰ পৰা "দৰ্শন" শব্দৰ উৎপত্তি
• অৰ্থ: দেখা, জনা, উপলব্ধি কৰা
• ইংৰাজীত "Philosophy" = গ্ৰীক "Philosophia" (জ্ঞানৰ প্ৰেম)

দৰ্শনৰ প্ৰকৃতি:

• সত্যৰ অনুসন্ধান
• যুক্তিসংগত চিন্তা-চৰ্চা
• জীৱনৰ গভীৰ প্ৰশ্নৰ উত্তৰ বিচাৰ
• বাস্তৱতাৰ স্বৰূপ বুজা

ভাৰতীয় দৰ্শনৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায় (Different Schools of Indian Philosophy)

১. আস্তিক সম্প্ৰদায় (Orthodox/Vedic Schools):

বেদৰ প্ৰামাণ্য স্বীকাৰ কৰা সম্প্ৰদায়সমূহ:

ক) সাংখ্য (Sankhya):

• প্ৰতিষ্ঠাতা: কপিল মুনি
• দ্বৈতবাদী দৰ্শন
• পুৰুষ আৰু প্ৰকৃতিৰ তত্ত্ব

খ) যোগ (Yoga):

• প্ৰতিষ্ঠাতা: পতঞ্জলি
• মানসিক অনুশাসনৰ পদ্ধতি
• চিত্তবৃত্তি নিৰোধৰ উপায়

গ) ন্যায় (Nyaya):

• প্ৰতিষ্ঠাতা: গৌতম
• তৰ্কশাস্ত্ৰ আৰু জ্ঞানতত্ত্ব
• প্ৰমাণ আৰু প্ৰমেয়ৰ বিচাৰ

ঘ) বৈশেষিক (Vaisheshika):

• প্ৰতিষ্ঠাতা: কণাদ
• পৰমাণুবাদ
• ছয়টা পদাৰ্থৰ তত্ত্ব

ঙ) পূৰ্ব মীমাংসা (Purva Mimamsa):

• প্ৰতিষ্ঠাতা: জৈমিনি
• বৈদিক কৰ্মকাণ্ডৰ ব্যাখ্যা
• ধৰ্মৰ স্বৰূপ নিৰ্ণয়

চ) উত্তৰ মীমাংসা/বেদান্ত (Vedanta):

• প্ৰতিষ্ঠাতা: বাদৰায়ণ
• উপনিষদৰ দৰ্শন
• ব্ৰহ্ম আৰু আত্মাৰ তত্ত্ব

২. নাস্তিক সম্প্ৰদায় (Non-Vedic Schools):

বেদৰ প্ৰামাণ্য অস্বীকাৰ কৰা সম্প্ৰদায়সমূহ:

ভাৰতীয় দৰ্শনৰ শ্ৰেণীবিভাগ (Classification of Indian Philosophy)

আস্তিক আৰু নাস্তিক সম্প্ৰদায়ৰ পাৰ্থক্য:

বিষয়
আস্তিক সম্প্ৰদায়
নাস্তিক সম্প্ৰদায়
বেদৰ প্ৰামাণ্য
স্বীকাৰ কৰে
অস্বীকাৰ কৰে
ঈশ্বৰৰ অস্তিত্ব
সাধাৰণতে স্বীকাৰ
বিভিন্ন মত
আত্মাৰ অমৰত্ব
স্বীকাৰ কৰে
বিভিন্ন ব্যাখ্যা
পুনৰ্জন্ম
স্বীকাৰ কৰে
ভিন্ন দৃষ্টিভংগী

ভাৰতীয় দৰ্শনৰ সাধাৰণ বৈশিষ্ট্য (Common Characteristics)

১. ব্যৱহাৰিক উদ্দেশ্য:

• মোক্ষ লাভৰ লক্ষ্য
• দুখৰ পৰা মুক্তি
• জীৱনৰ প্ৰকৃত অৰ্থ বিচাৰ

২. আধ্যাত্মিক দৃষ্টিভংগী:

• অন্তৰ্মুখী সাধনা
• আত্মানুসন্ধান
• চেতনাৰ উচ্চ স্তৰৰ অভিজ্ঞতা

৩. সমন্বয়বাদী প্ৰবৃত্তি:

• বিভিন্ন মতৰ সমন্বয়
• সহনশীলতা
• বৈচিত্ৰ্যৰ মাজত ঐক্য

ভাৰতীয় দৰ্শনৰ বিৰুদ্ধে অভিযোগ

নিৰাশাবাদী (Pessimistic) অভিযোগ:

অভিযোগসমূহ:

• জগত আৰু জীৱনক দুখময় বুলি গণ্য কৰা
• সংসাৰ ত্যাগৰ প্ৰবৃত্তি
• জাগতিক উন্নতিৰ প্ৰতি অৱহেলা

প্ৰত্যুত্তৰ:

• ভাৰতীয় দৰ্শনে দুখ নিবাৰণৰ উপায় বিচাৰে
• গৃহস্থ জীৱনৰ গুৰুত্ব স্বীকাৰ
• ধৰ্ম আৰু অৰ্থৰ সমন্বয়

গোঁড়ামিবাদী (Dogmatic) অভিযোগ:

অভিযোগসমূহ:

• শাস্ত্ৰৰ ওপৰত অন্ধ নিৰ্ভৰশীলতা
• যুক্তিৰ অৱজ্ঞা
• নতুন চিন্তাৰ প্ৰতি বিৰোধিতা

প্ৰত্যুত্তৰ:

• তৰ্ক আৰু যুক্তিৰ সমৃদ্ধ পৰম্পৰা
• বিতৰ্ক আৰু আলোচনাৰ সংস্কৃতি
• নিৰন্তৰ বিকাশ আৰু পৰিৱৰ্তন

দ্বিতীয় অধ্যায়: বৌদ্ধ দৰ্শন

বৌদ্ধ দৰ্শনৰ মূল নীতি (Buddhist Philosophy)

বুদ্ধৰ চতুৰাৰ্য সত্য (Four Noble Truths):

১. দুখ সত্য (Dukkha):

• জীৱন দুখময়
• জন্ম, জৰা, ব্যাধি, মৃত্যু - সকলোৱেই দুখ
• অতৃপ্তি আৰু অসন্তুষ্টিৰ অৱস্থা

২. দুখ সমুদয় সত্য (Samudaya):

• দুখৰ কাৰণ: তৃষ্ণা বা আসক্তি
• কামনা, বাসনা, লালসা
• অজ্ঞানতাৰ পৰা উৎপন্ন

৩. দুখ নিৰোধ সত্য (Nirodha):

• দুখ নিবাৰণ সম্ভৱ
• তৃষ্ণা নাশৰ দ্বাৰা দুখ নিবাৰণ
• নিৰ্বাণ লাভ

৪. দুখ নিৰোধ মাৰ্গ সত্য (Magga):

• অষ্টাংগিক মাৰ্গ
• দুখ নিবাৰণৰ পথ
• ব্যৱহাৰিক সাধনা পদ্ধতি

অষ্টাংগিক মাৰ্গ (Noble Eightfold Path):

সম্যক জীৱিকা গোষ্ঠী (Right Livelihood Group):

1. সম্যক দৃষ্টি - সঠিক দৰ্শন
2. সম্যক সংকল্প - সঠিক সংকল্প
3. সম্যক বাক্ - সঠিক কথা

সম্যক আচাৰ গোষ্ঠী (Right Conduct Group): 4. সম্যক কৰ্মান্ত - সঠিক কৰ্ম 5. সম্যক আজীব - সঠিক জীৱিকা

সম্যক ধ্যান গোষ্ঠী (Right Meditation Group): 6. সম্যক ব্যায়াম - সঠিক প্ৰচেষ্টা 7. সম্যক স্মৃতি - সঠিক স্মৃতি 8. সম্যক সমাধি - সঠিক সমাধি

বৌদ্ধ তত্ত্বসমূহ (Theories of Buddhism)

প্ৰতীত্যসমুৎপাদ (Pratityasamutpada/Theory of Dependent Origination):

বাৰটা কাৰণ-ফল শৃংখল:

1. অবিদ্যা → 2. সংস্কাৰ → 3. বিজ্ঞান → 4. নাম-ৰূপ →
2. ষডায়তন → 6. স্পৰ্শ → 7. বেদনা → 8. তৃষ্ণা →
3. উপাদান → 10. ভৱ → 11. জাতি → 12. জৰা-মৰণ

মূল নীতি:

• সকলো বস্তু পৰস্পৰ নিৰ্ভৰশীল
• কোনো বস্তুৰ স্বতন্ত্ৰ অস্তিত্ব নাই
• কাৰণ-কাৰ্যৰ অটুট শৃংখল

কৰ্মবাদ (The Doctrine of Karma):

বৌদ্ধ কৰ্মতত্ত্বৰ বৈশিষ্ট্য:

• চেতনা (Intention) কৰ্মৰ মূল
• মানসিক, বাচিক, কায়িক কৰ্ম
• কৰ্মফল অৱশ্যম্ভাৱী
• কৰ্মৰ দ্বাৰা পুনৰ্জন্ম নিৰ্ধাৰণ

অনিত্যবাদ (Anityavada/Doctrine of Impermanence):

মূল কথা:

• সকলো বস্তুই ক্ষণিক
• নিৰন্তৰ পৰিৱৰ্তনশীল
• স্থায়ীত্ব এক মায়া
• প্ৰবাহমানতাই বাস্তৱতা

অনাত্মবাদ (Anatmavada/Theory of No-Soul):

আত্মা অস্বীকাৰৰ যুক্তি:

• স্থায়ী আত্মাৰ অস্তিত্ব নাই
• ব্যক্তিত্ব পঞ্চস্কন্ধৰ সমষ্টি
• চেতনা প্ৰবাহ মাত্ৰ
• আত্মবুদ্ধি এক ভ্ৰম

পঞ্চস্কন্ধ:

1. ৰূপ - দেহ/শাৰীৰিক ৰূপ
2. বেদনা - অনুভৱ/সংবেদন
3. সংজ্ঞা - জ্ঞান/চিনাক্তকৰণ
4. সংস্কাৰ - মানসিক গঠন/ইচ্ছা
5. বিজ্ঞান - চেতনা/সচেতনতা

বৌদ্ধ দৰ্শনৰ সম্প্ৰদায় (Schools of Buddhist Philosophy)

১. হীনযান (Hinayana):

বৈশিষ্ট্য:

• ব্যক্তিগত মুক্তিৰ ওপৰত গুৰুত্ব
• বুদ্ধক শিক্ষাগুৰু হিচাপে মানে
• কঠোৰ অনুশাসন
• থেৰবাদ পৰম্পৰা

২. মহাযান (Mahayana):

বৈশিষ্ট্য:

• সৰ্বজনীন মুক্তিৰ আদৰ্শ
• বোধিসত্ত্বৰ ধাৰণা
• বুদ্ধৰ দেৱত্ব স্বীকাৰ
• উদাৰ দৃষ্টিভংগী

৩. বজ্ৰযান (Vajrayana):

বৈশিষ্ট্য:

• তান্ত্ৰিক পদ্ধতি
• মন্ত্ৰ আৰু যন্ত্ৰৰ ব্যৱহাৰ
• গুৰুৰ গুৰুত্ব
• দ্ৰুত মুক্তিৰ পথ

৪. সৌত্ৰান্তিক (Sautrantika):

বৈশিষ্ট্য:

• সূত্ৰৰ প্ৰামাণ্য স্বীকাৰ
• প্ৰত্যক্ষ অনুভৱৰ গুৰুত্ব
• বাহ্যিক জগতৰ অস্তিত্ব স্বীকাৰ

৫. যোগাচাৰ/বিজ্ঞানবাদ (Yogacara):

বৈশিষ্ট্য:

• "সৰ্বং বিজ্ঞানমাত্ৰম্" - সকলো চেতনামাত্ৰ
• বাহ্যিক জগত অস্বীকাৰ
• চেতনাৰ ৰূপান্তৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব

৬. মাধ্যমিক/শূন্যবাদ (Madhyamika):

বৈশিষ্ট্য:

• শূন্যতাৰ দৰ্শন
• সাপেক্ষ সত্যৰ তত্ত্ব
• মধ্যমপন্থী দৃষ্টিভংগী

তৃতীয় অধ্যায়: জৈন দৰ্শন

জৈন জ্ঞানতত্ত্ব (Jaina Epistemology)

প্ৰমাণৰ শ্ৰেণীবিভাগ:

১. প্ৰত্যক্ষ (Direct Perception):

• ইন্দ্ৰিয়ৰ দ্বাৰা প্ৰাপ্ত জ্ঞান
• স্পষ্ট আৰু নিৰ্ভুল অভিজ্ঞতা

২. পৰোক্ষ (Indirect Knowledge):

• অনুমান, আগম, স্মৃতি আদি
• প্ৰত্যক্ষৰ সহায়ত লব্ধ জ্ঞান

স্যাদ্বাদ (Syadvada/Doctrine of Maybe):

সপ্তভংগী নয় (Seven-fold Predication):

1. স্যাৎ অস্তি - সম্ভৱতঃ আছে
2. স্যাৎ নাস্তি - সম্ভৱতঃ নাই
3. স্যাৎ অস্তি নাস্তি - সম্ভৱতঃ আছে আৰু নাই
4. স্যাৎ অবক্তব্য - সম্ভৱতঃ অবৰ্ণনীয়
5. স্যাৎ অস্তি অবক্তব্য - সম্ভৱতঃ আছে আৰু অবৰ্ণনীয়
6. স্যাৎ নাস্তি অবক্তব্য - সম্ভৱতঃ নাই আৰু অবৰ্ণনীয়
7. স্যাৎ অস্তি নাস্তি অবক্তব্য - সম্ভৱতঃ আছে, নাই আৰু অবৰ্ণনীয়

স্যাদ্বাদৰ তাৎপৰ্য:

• সত্য বহুমুখী
• একাধিক দৃষ্টিভংগী স্বীকাৰ
• সহনশীলতা আৰু উদাৰতা
• গোঁড়ামি পৰিহাৰ

জৈন তত্ত্ববিদ্যা (Jaina Metaphysics)

দ্ৰব্যৰ ধাৰণা (Concept of Substance):

ছয়টা মূল দ্ৰব্য:

১. জীৱ (Soul/Living Beings):

• চেতনাৰ গুণযুক্ত
• ক্ৰিয়াশীল আৰু জ্ঞানশীল
• সংসাৰী আৰু মুক্ত - দুই প্ৰকাৰ

২. পুদ্গল (Matter):

• ইন্দ্ৰিয়গ্ৰাহ্য পদাৰ্থ
• ৰূপ, ৰস, গন্ধ, স্পৰ্শ গুণযুক্ত
• পৰমাণু আৰু স্কন্ধ - দুই ৰূপ

৩. ধৰ্ম (Medium of Motion):

• গতিৰ সহায়ক
• সৰ্বব্যাপী আৰু নিষ্ক্ৰিয়
• জীৱ আৰু পুদ্গলৰ গতি সম্ভৱ কৰে

৪. অধৰ্ম (Medium of Rest):

• স্থিতিৰ সহায়ক
• গতিৰোধক শক্তি
• বিশ্ৰামৰ ভিত্তি

৫. আকাশ (Space):

• সকলো দ্ৰব্যৰ আধাৰ
• অসীম আৰু সৰ্বব্যাপী
• স্থান প্ৰদানকাৰী

৬. কাল (Time):

• পৰিৱৰ্তনৰ কাৰণ
• ক্ৰিয়াৰ নিয়ামক
• কালাণু আৰু কালচক্ৰ

অনেকান্তবাদ (Anekantavada/Non-Absolutism):

মূল নীতি:

• বাস্তৱতা বহুধৰ্মী
• একমুখী দৃষ্টিভংগী অসম্পূৰ্ণ
• সত্যৰ বিভিন্ন দিশ
• আপেক্ষিকতাবাদ

অনেকান্তবাদৰ গুৰুত্ব:

• ধৰ্মীয় সহনশীলতা
• দাৰ্শনিক বহুত্ববাদ
• বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী
• সামাজিক সমন্বয়

চতুৰ্থ অধ্যায়: বেদ দৰ্শন

বেদৰ দৰ্শন (Philosophy of the Vedas)

বৈদিক দেৱতা (Deities):

প্ৰধান দেৱতাসমূহ:

১. অগ্নি:

• অগ্নিদেৱ
• যজ্ঞৰ মুখ্য দেৱতা
• পৱিত্ৰকাৰী শক্তি
• পৃথিৱী আৰু স্বৰ্গৰ মাজৰ সেতু

২. বায়ু:

• বতাহৰ দেৱতা
• প্ৰাণশক্তিৰ প্ৰতীক
• গতিশীলতাৰ কাৰক
• জীৱনীশক্তি

৩. বৰুণ:

• জলৰ দেৱতা
• ন্যায় আৰু শৃংখলাৰ ৰক্ষক
• নৈতিক নিয়মৰ অধিপতি

৪. ইন্দ্ৰ:

• দেৱৰাজ
• যুদ্ধ আৰু বৃষ্টিৰ দেৱতা
• শক্তি আৰু বীৰত্বৰ প্ৰতীক

ঋত ধাৰণা (Concept of Rta):

ঋতৰ স্বৰূপ:

• বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ নিয়ম
• নৈতিক আৰু প্ৰাকৃতিক শৃংখলা
• সত্য আৰু ন্যায়ৰ ভিত্তি
• কৰ্ম-ফলৰ নিয়ামক

ঋতৰ কাৰ্য:

• ঋতুচক্ৰ নিয়ন্ত্ৰণ
• গ্ৰহ-নক্ষত্ৰৰ গতি
• সামাজিক শৃংখলা ৰক্ষা
• নৈতিক আচৰণৰ নিৰ্দেশনা

উপনিষদৰ দৰ্শন (The Upanishads)

ব্ৰহ্ম ধাৰণা (Concept of Brahman/Ultimate Reality):

ব্ৰহ্মৰ স্বৰূপ:

• সৎ-চিৎ-আনন্দ
• নিৰ্গুণ আৰু সগুণ ব্ৰহ্ম
• সৰ্বব্যাপী আৰু সৰ্বজ্ঞ
• কাৰণ আৰু কাৰ্য দুয়োটা

নিৰ্গুণ ব্ৰহ্ম:

• গুণাতীত
• বৰ্ণনাতীত (নেতি নেতি)
• অক্ষৰ ব্ৰহ্ম
• পৰম সত্য

সগুণ ব্ৰহ্ম:

• গুণসহিত
• জগতৰ সৃষ্টিকৰ্তা
• ঈশ্বৰ ৰূ